آنچه در دنیای غرب در قرون اخیر به وجود آمده است معنای اصطلاحی خاصی به روشنفکری داده که با سطح متعالی آگاهی و معرفت که دانش حضوری و دانش شهودی و معرفت ناب دینی است فرق می‏ کند. چرا در غرب این گونه شد؟ زمینه آن چه بود؟ کلیسا چه نقشی در این میان داشت؟ چگونه شد که عقل و دین در ستیز قرار گرفتند؟
اجمالاً این است که در برابر تربیتی که کلیسا داشت و خود را وارث وحی و آسمان و معرفت دینی و فارغ از دیگر انواع معرفت «حسّی و عقلی» می‏ دانست، هر گاه با معرفت حسی و عقلی در ستیز قرار می‏ گرفت آن دو را می‏ کوبید و با حربه قدرت کار می‏ کرد و حال آن که بین عقل و دین ناسازگاری نیست. دین از ساحتی فراتر از آنچه عقل می‏ یابد و خود عقل به آن گواهی می‏ دهد، خبر می ‏دهد.