در خصوص گستره‏ هاى دین پژوهى آراء مختلفى مطرح شده است، لکن برخى از این آراء از آنجا که در مجال جزوات درسى و یا در بیانات اساتید فن آمده است و هنوز به صورت اثرى مدون به زیور طبع آراسته نشده است، به نظر مى ‏رسد نقد و داورى درباره آن ها در مجلات علمى سزاوار نیست، بلکه جاى نقد آن ها همان بستر طرح آنها (کلاس درس) مى‏ باشد.

اما رأیى به صورت مدون و منسجم در بخشى از کتابى به چاپ رسیده و در معرض داورى همگان قرار گرفته است، که ما آن را به تفصیل مورد ارزیابى قرار خواهیم داد.

در مورد آن بخش از آراء که در مقام تدریس تحت عناوین فلسفه دین یا کلام جدید مطرح مى‏ شود حداقل دو تأمل در خور یادآورى است:

تأمل اول: از آنجا که بر حسب بعضى از دیدگاهها، از «دین‏ شناسى تطبیقى» هم چون رشته علمى مستقلى در کنار سایر رشته‏ هاى دین پژوهى نام برده مى‏ شود، باید متذکر شد که مطالعه تطبیقى و مقایسه‏ اى رویکردى خاص در دین پژوهى است و عنوان رشته و دانش مستقلى نمى‏ باشد، لذا نمى ‏توان «دین‏ شناسى تطبیقى» را در عرض سایر رشته ‏هاى علمى دین پژوهى که حداقل در مقام تعریف از هم متمایز هستند قرار داد.

مطالعه تطبیقى، رویکرد (approach) است و به مقام گردآورى (Context of Discovery) مربوط مى‏ شود. مطالعه تطبیقى، روش نیست، زیرا روش به مقام داورى (Justification Context of) مربوط مى‏ شود. هدف از مطالعه تطبیقى یا مقایسه ‏اى، شناخت پدیده در پرتو مقایسه است و در این مطالعه اختلاف ها و شباهت هاى واقعى بین امورِ مورد مقایسه به منظور کمک به شناخت پدیده، توصیف و تبیین مى‏ شود.

تبیین مفاهیم و گزاره ‏هاى دینى به عهده متأله و در قلمرو رشته الهیات است، لذا «دین‏ شناسى تطبیقى» بر اساس تعریف صحیح از مطالعه تطبیقى، مى ‏تواند شاخه‏ اى از رشته الهیات، نامبردار به «الهیات تطبیقى» محسوب شود که غایتش تبیین گزاره‏ ها و مفاهیم دینى با رویکرد مقایسه‏ اى است.

تأمل دوم: تأمل دیگر در خصوص آراء مذکور این است که از ذکر دانش هایى همچون فقه و اخلاق در گستره‏ هاى دین پژوهى غفلت نموده ‏اند.

مى ‏دانیم که برخى از گزاره‏ هاى دینى خبرى‏ اند و برخى انشائى و برخى از گزاره ‏هاى انشائى دین جوارحى هستند و برخى نیز جوانحى. متکفل شناخت گزاره ‏هاى دینىِ انشائىِ جوارحى، دانش فقه است و متکفل شناخت گزاره‏ هاى دینىِ انشائىِ جوانحى، دانش اخلاق.

در خصوص آراء مذکور به همین دو تأمل بسنده مى‏ کنیم و به بررسى و نقد رأى دیگر مى‏ پردازیم.